Begrijpend lezen – Mees Kees

Begrijpend lezen gaat in de bovenbouw meer de boventoon voeren. Weinig ouders beseffen hoe belangrijk begrijpend lezen is. De meeste aandacht op school gaat immers uit naar rekenen en spelling. In dit artikel leg ik uit hoe kinderen leren lezen en wanneer de overstap van het technisch leren lezen naar het begrijpend lerend lezen wordt gemaakt. Ook vertel ik waarom dit zo belangrijk is en hoe kinderen groep 8 verlaten met de vaardigheden die passen bij studerend lezen.

Voorbereidend lezen

De taalontwikkeling begint al voor de geboorte. Als ongeboren vrucht went ene baby aan het taalgebruik van zijn of haar ouders. Het is dan ook niet gek dat baby’s rustiger worden als ze bepaalde liedjes of verhalen horen, als die ook zijn voorgelezen en gezongen toen ze nog in de buik zaten.

Taal mag je dan ook best beschouwen als een primaire levensbehoefte. Het stelt in staat om – al van jongs af aan – met elkaar te communiceren. Ook voordat kinderen feitelijk leren lezen, gebeurt er heel veel met taal.

Voorbereidend lezen is het lezen zoals dat op de peuterspeelzaal en in de kleuterglas gericht wordt onderwezen en waar veel ouder en grootouders – al dan niet bewust – mee bezig zijn. Het betekent dat kinderen kennismaken met verhalen, teksten, liedjes en letters. Zij leren dat een letter voor een klank staat en dat de volgorde van die klanken woorden maken en dat we met woorden en zinnen kunnen communiceren.

Dit hele voorbereidend lezen mag niet onderschat worden. Hier ligt namelijk de basis voor het begrijpend lezen zoals dat vanaf groep 3 vorm gaat krijgen. Maar voordat begrijpend lezen kan plaatsvinden, moet er nog iets anders gebeuren.

Technisch lezen

In groep 3 verbazen veel ouders zich erover dat kinderen zo snel in staat zijn klanken en woorden te koppelen aan letters. Het leren lezen, technisch leren lezen, gaat hier heel snel. Kinderen hakken woorden aan elkaar, vormen die om tot zinnen en leren in een half jaar tijd heel goed lezen. Dit wordt thuis bij voorbaat flink geoefend en getraind. Technisch lezen is immers net als fietsen: je wordt beter naarmate je het vaker doet.

Het technisch lezen is niet het hoofddoel van het leesonderwijs. Dat is namelijk tweeledig: technisch lezen (dus in staat zijn vak letters woorden te vormen en deze te koppelen aan de juiste klanken) en begrijpend lezen. Begrijpend lezen begint ook al in groep 3, al heeft het dan nog meer weg van leesbegrip.

Leesbegrip

Groep 3 is het jaar van het technisch lezen. Maar dat gaat niet zonder dat er teksten worden doorgenomen en er stil wordt gestaan bij het doel van die teksten. Waarom zijn er teksten? Wat kun je doen met teksten? Wat kun je leren van teksten? Kinderen in groep 3 leren middels leesbegrip meer over het waarom van leren lezen. Want waarom zou je moeten leren lezen?

De antwoorden liggen voor het oprapen: teksten zijn er om je te vermaken, teksten bevatten informatie waar je iets van kan leren, je kan elkaar boodschappen overbrengen door teksten te lezen (en te schrijven) en je kan stappen volgen door teksten te volgen (bijvoorbeeld een routebeschrijving of een recept).

Leesbegrip wordt vaak gebracht met een flinke dosis enthousiasme, zodat er ook de nodige motivatie bij kinderen ontstaat om te gaan lezen.

Langzaam wordt het zo van leesbegrip begrijpend lezen.

Begrijpend lezen vanaf groep 3

Leesbegrip wordt begrijpend lezen op het moment dat kinderen de teksten ook echt gaan lezen om aan informatie te komen. Ze zoeken antwoorden in teksten of doen onderzoek naar een onderwerp en vinden die info door teksten door te nemen.

Dit is al in groep 3. Kinderen krijgen dan vaak vragen over de gelezen tekst en moeten dus meer doen dan alleen een tekst omzetten in klanken. Ze moeten informatie opslaan en verwerken en later terug kunnen halen om een vraag te beantwoorden.

In groep 4 krijgt deze vaardigheid van begrijpend lezen de overhand en is het technisch lezen wat minder aan de orde. Dit wordt uiteraard nog wel gedaan, maar het doel van begrijpend lezen staat centraler.

Begrijpend lezen in de bovenbouw

Na groep 4, dus in groep 5 tot en met groep 8, wordt het begrijpend lezen steeds verder uitgebouwd. Kinderen leren tal van strategieën eigen maken in groep 5 en gaan vaardigheden oefenen om informatie uit teksten te kunnen halen in groep 6, maar ook om teksten te kunnen toetsen. Want is een tekst wel altijd de juiste? Bevat de tekst de informatie die je zoekt? Kinderen leren bijvoorbeeld:

Hoe signaalwoorden en verwijswoorden teksten opbouwen en helpen om teksten beter te begrijpen;
Wat een samenvatting is en hoe je die maakt;
Hoe je conclusies uit teksten kunt trekken en hoe je die conclusies kunt beargumenteren;
Feiten en meningen uit teksten te halen en die te onderbouwen.

Ook worden er in de bovenbouw vaak gesprekken gevoerd over teksten en moeten kinderen hun eigen argumenten uit de teksten halen of hun mening kunnen onderbouwen. Dit gebeurt in groep 7 het meest. Die wisselwerking is heel sterk, want zo moet een kind een tekst door en door kennen.

In de bovenbouw tellen de Cito-toetsen voor begrijpend lezen steeds zwaarder mee. Zwaarder dan bijvoorbeeld de toetsen voor spelling en meestal ook voor rekenen.

Begrijpend lezen oefenen

Vind jouw kind begrijpend lezen moeilijk? Dan is het goed om te weten dat je begrijpend lezen kunt oefenen. Er zijn veel oefenboeken beschikbaar, maar het is wel belangrijk dat een oefenboek zich zowel op de Cito-toetsen of Leerling in beeld-toetsen (LIB-toetsen) richt als op de methodetoetsen van de taalmethode. Anders worden kinderen verkeerd voorbereid en slaan ze de plank alsnog mis.

Oefenboeken die helpen om beide toetsen voor te bereiden vind je dan ook bij uitgeverij Educazione. Het gaat om oefenboeken voor kinderen vanaf groep 3. Klik op de links hieronder voor meer info:

Ook door veel teksten te lezen en te bespreken oefen je samen met je kind de vaardigheden die zo belangrijk zijn. Ga regelmatig met elkaar in gesprek over wat er gelezen of gehoord is en je zal heel goed bijdragen aan die ontwikkeling waar het uiteindelijk om gaat.

Studerend lezen

En dan, in groep 8, hebben kinderen zich alle vaardigheden van het begrijpend lezen eigen gemaakt en kunnen ze de volgende stap maken: studerend lezen. En dat is net op tijd voor de brugklas. Hier zijn de kinderen aan zichzelf overgeleverd en moeten ze het zelf opknappen. Maar als ze goed getraind zijn, is dat geen enkel probleem.